Làng nghề tranh đá quý Lục Yên (thị trấn Yên Thế, huyện Lục Yên) được UBND tỉnh Yên Bái công nhận là làng nghề truyền thống vào năm 2019.
Dù sinh sau đẻ muộn so với các làng nghề khác nhưng sản phẩm của làng nghề tranh đá quý Lục Yên đã dần khẳng định được vị thế của mình trên thị trường trong nước và thế giới.
Đầu tiên, tranh đá quý Lục Yên được chế tác hoàn toàn thủ công từ các loại đá quý tự nhiên.
Bên cạnh dó, để làm tranh đá quý cũng đòi hỏi rất nhiều công sức, tâm huyết, kỹ thuật và sự khéo léo của các thợ làm tranh. Quy trình làm tranh đá quý được chia nhiều công đoạn khác nhau, từ rửa đá cho sạch tạp chất bên ngoài, giã đá, chọn nguyên liệu đá cho tranh rồi mới đến chế tác tranh.
Sau khi được chọn, đá sẽ được cho vào cối giã thành bột mịn. Những tiếng leng keng, bụp bụp, tiếng giã đá đã quá đỗi quen thuộc, dường như trở thành một phần thuộc về làng nghề tranh đá quý Lục Yên.
Thợ làm tranh vừa giã, vừa rây để lấy được thành phẩm phù hợp cho việc làm tranh. Từ chỗ chỉ xếp những viên đá thô sơ, thì nay thợ làm tranh đã cải tiến, giã nhỏ những viên đá không đủ phẩm cấp thành bột mịn.
Hoặc chặt từ viên đá thô to ra thành nhiều mảnh nhỏ để xếp lại thành cánh hoa, lá hoa, thân cây.
Công đoạn chế tác tranh là công việc đòi hỏi kỹ thuật, nhiều công phu nhất. Cái khó trong làm tranh đá quý Lục Yên là làm sao để những hạt đá màu li ti thể hiện được những hình ảnh mượt mà, sống động, trở thành những tác phẩm nghệ thuật thực sự chứ không chỉ dừng lại ở những mảng màu sắc đậm nhạt đơn thuần.
Từ những bức tranh đơn giản, nay thợ làm tranh có thể làm thành những bức tranh đá quý 3D tạo cho người chơi cảm giác sống động, có hồn hơn, có chiều sâu hơn khi ngắm bức tranh. Thợ làm tranh chỉnh sửa cho một bức tranh đá quý 3D.
Bằng đôi bàn tay khéo léo, tài hoa, kết hợp trí tưởng tượng phong phú của những người thợ làm tranh, những viên đá Ruby, Spinel, Sapphire, Opal, Aquamarine, Granat, thạch anh… vô tri đã trở thành những bức tranh đá quý đẹp mê hồn. Sau khi họa sĩ vẽ mẫu bằng bút chì, phấn màu trên tấm mica hoặc gỗ, những người thợ sẽ rải một lớp đá khắp mặt tranh để lót nền cho đẹp, sau đó tỉ mỉ rắc đá với độ màu chuẩn để tạo hình.
Sau đó nhỏ keo cho chúng kết dính với nhau. Tuy non trẻ, nhưng sản phẩm tranh đá quý Lục Yên đã nhanh chóng tiếp cận và chiếm lĩnh thị trường cả trong và ngoài nước. Tay nghề người thợ ngày càng được nâng cao, từ đó mà sản phẩm tranh đá quý làm ra ngày càng đẹp hơn, chất lượng hơn.
Riêng làm tranh chân dung khó nhất là việc cân đối tỉ lệ của các bộ phận cơ thể, độ đậm, nhạt của da, sự pha trộn gam màu sáng tối. Chỉ những nghệ nhân "cao tay" mới rải được những viên đá vô tri thành bức tranh thể hiện được thần thái của nét mặt.
Hiện nay, làng nghề tranh đá quý Lục Yên gồm 41 cơ sở sản xuất, với khoảng 50 hộ tham gia trực tiếp sản xuất. Qua đó, tạo việc làm cho khoảng 150 lao động địa phương và vùng lân cận. Tổng nguồn thu từ làng nghề tranh đá quý Lục Yên khoảng 25 tỷ đồng/năm.
Dịp Tết Nguyên đán, tranh cành đào, hoa đào rất được ưa chuộng với ý nghĩa chào đón xuân năm mới, đem lộc về cho gia chủ, quanh năm tươi tốt, đem lại ấm no, vui vẻ cho gia đình.
Tranh chữ, tranh cảnh cũng được nhiều khách hàng ưa chuộng vào mỗi dịp Tết đến xuân về.
Ngoài những bức tranh khổ lớn, các bức tranh nhỏ hơn với nhiều hình dạng cũng được các nghệ nhân của làng nghề tranh đá quý sản xuất để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Tết Nguyên đán 2024 này, những thợ làm tranh ở làng nghề tranh đá quý Lục Yên càng phấn khởi hơn khi sản phẩm tranh đá quý Lục Yên được cấp tem truy xuất nguồn gốc.
- Tham khảo thêm
